မေတ္တာရှာပုံတော်နှင့် ပတ်သက်၍ (၁) ဟာရိုးရော်ဘင်သည် အမေရိကန်၌ ရောင်းအစွံဆုံး စာရေးဆရာများတွင် တဦးအပါအဝင် ဖြစ်ပါသည်။ သူ့ဝတ္ထု အားလုံးနီးပါးကို မြန်မာစာရေးဆရာ ကြီး၊ ငယ်တို့ ဘာသာပြန်ပြီး ဖြစ်ပါသည်။ “Where Love Has Gone'ကိုလည်း ဆရာနွယ်ထူး ပြန်ဖူးသည်ဟု သိရပါသည်။ သည်ဝတ္ထုမှာ ဟာရိုးရော်ဘင်၏ ဝတ္ထုများထဲမှ အသန့်ရှင်းဆုံး မေတ္တာဘွဲ့ဝတ္ထု တပုဒ် ဖြစ်ပါသည်။ သူငယ်ချင်းတယောက်က သူ့ဇနီးနှင့် သမီးလုပ်သူအား ဖတ်စေချင်၍ ဆရာနွယ်ထူး ပြန်ဆိုသည့် ချစ်ခြင်းမေတ္တာဝင်္ကပါကို ရှာဖွေရာ တမြို့လုံးရှိ အငှားဆိုင်များတွင် ဘယ်မှာမှ ရှာမရတော့ကြောင်း၊ ထို့ကြောင့် ထပ်မံ ပြန်ဆိုသင့်ကြောင်းကျွန်တော့်အား တိုက်တွန်းပါသည်။ ဤသို့ဖြင့် စာအုပ်စင်တွင် ဖုန်ထု တက်နေသည့် (Where Love has Gone)ကိုကျွန်တော် ပြန်ဖတ်ဖြစ်ပါသည်။ လွန်ခဲ့သော ဆယ့်ငါးနှစ်ကျော်က ဖတ်ရစဉ်လိုပင် ရင်မှာငြိဆဲ၊ စွဲမက်စရာကောင်းနေဆဲ။ သို့သော် အခြားအခြားသော နိုင်ငံခြားဝတ္ထုများအတိုင်းပင် မြန်မာမှုနှင့် ဖီလာဆန့်ကျင်နေသည့် အခန်းအနည်းငယ်ကား ပါရှိပါသည်။

(၂) ဇာတ်လမ်းမှာ အမေရိကန် လေတပ်မတော်မှ သူရဲကောင်းဘွဲ့ အကြိမ်ကြိမ်ရ ဗိုလ်မှူးကြီး လုခ်ကေရီ၊ သန်းကြွယ်သူဌေးမ နိုရာဟေဒင်၊ သမီးကလေး ဒန်နီတို့၏ကြေကွဲ ရင်နာစရာ ဇာတ်လမ်း ဖြစ်ပါသည်။ နိုရာဟေဒင်သည် ပန်းပုပညာရှင်တယောက် ဖြစ်၏။ လှသည်၊ သွက်သည်၊ ထက်သည်။ မိမိ အထွတ်အထိပ် ရောက်ဖို့ ဘယ်သူ့ကို ခုတုံးလုပ်ရလုပ်ရ ဝန်မလေးသည့် မိန်းမမျိုး၊ ဘာမဆို လုပ်ရဲသည်။ တနိုင်ငံလုံး၏ လေးစားကြည်ညိုခြင်း ခံနေရသည့် စစ်ပြန်သူရဲကောင်း လုခ်ကေရီကို ရအောင်ယူပြီး သူ့တက်လမ်းကို သူ ရှာ၏။ အမေရိကန်တွင် အမြင့်ဆုံး အနုပညာဆုကို ဆွတ်ခူးနိုင်သည်အထိ နိုရာ အောင်မြင်လေသည်။ သမီးလေးတယောက် ထွန်းကားသော်လည်း သမီးနှင့် လင်ကို ရှိသည်မထင်ဘဲ ပန်းချီ ပန်းပု အသိုင်းအဝိုင်းတွင်သာ အချိန်ဖြုန်းကာ စည်းမဲ့ကမ်းမဲ့ အနုပညာရှင်တဦး၏ ပုံသဏ္ဌာန်အတိုင်း နေသည်။ မိန်းမ၏ အသိုင်းအဝိုင်းတွင် ဗိသုကာတယောက်အဖြစ် ကုမ္ပဏီထောင်ကာ အောင်မြင်နေသော လူရိုး လူဖြောင့် စစ်ပြန်ဗိုလ်မှူးကြီးဟောင်းနှင့် နိုရာတို့၏ အိမ်ထောင်ရေးသည် မည်သို့မျှ အဆင်မပြေနိုင်တော့ပေ။ မိခင်မေတ္တာ လုံးဝ မရရှာသည့် သမီးကလေးက အဖေမှ အဖေ။ အိမ်ထောင်ရေး အဆင်မပြေ ဖြစ်လာသည့်အခါ လုခ်၏ လုပ်ငန်းတွေ ပျက်စီးရာ ပျက်စီးကြောင်း နိုရာ အကောက်ကြံ၏။ စစ်သားပီပီ ပတ်ဝန်းကျင်ကို ဒူးမထောက်သည့် အခါ လုခ်ကေရီကို ဝိုင်းညစ်ကြ၏။ လုခ်ကေရီက လှေခွက်ချည်းကျန် အလံမလှဲ။ ဤသို့ဖြင့် ဒန်နီ လေးနှစ်သမီးအရွယ်တွင် လင်မယားကွဲခဲ့ကြသည်။ လုခ်သည် နိုရာတို့၏ အိမ်ကြီးမှ လက်ချည်း ဆင်းရတော့မည် ဖြစ်၏။ သို့သော်ကိစ္စမရှိ။ သမီးကလေး အပိုင်ရမည့်အရေးမှ လွဲပြီး လုခ် ဘာမှ စိတ်မဝင်စား။ ရဖို့လည်း သေချာ နေပြီးသား။ သို့သော် တရားရုံးတွင် သမီးကလေးကိုအုပ်ထိန်းခွင့် ရှုံးပြန်၏။ နိုရာ့ လက်ချက်ပင်။ လေးနှစ်သမီးကလေး၏ စိတ်ဒဏ်ရာသည် ဤမှ စခဲ့၏။ နိုရာ နောက်အိမ်ထောင် ပြုသည်။ ဒန်နီက ဒုတိယအဖေကို အဖေအရင်း နေရာတွင် အစားထိုးပြီး ချစ်သည်။ ဒုတိယ အိမ်ထောင်နှင့်လည်း နိုရာ မမြဲ။ ထိုအခါ ဒန်နီအဖို့ ဒုတိယအဖေ ဆုံးရပြန်၏။ ကလေး၏ စိတ်နုနုကလေးတွင် ဆူးတွေ တချောင်းပြီး တချောင်း ပေါက်လာသည်။ နိုရာ၏ စည်းစိမ်ချမ်းသာတွေကို စီမံကိန်းချပြီး ဖြိုမည့်သူက ရစ်ကီ။ သိုက်သမား ရစ်ကီနှင့် နိုရာ တွဲနေချိန်တွင် ဒန်နီ အပျိုပေါက်ကလေး ဖြစ်လာပြီ။ ကလေးကြီးလာပြီဖြစ်၍ အနေအထိုင် ဆင်ခြင်ဖို့ သတိပေးမိသော ဒန်နီ၏ အထိန်း တော်ကြီးကို နိုရာအလုပ်ဖြုတ်ပစ်လိုက်သည်။ အမေ့မေတ္တာ မရသဖြင့် အထိန်းတော်ကြီးကို မိခင်ရင်းပမာ ချစ်နေခဲ့ရသည့် ဒန်နီနှလုံးသားတွင် ဆူးတချောင်း ထပ်ပေါက်လာပြန်၏။ နွေရာသီကျောင်းပိတ်ရက်တိုင်း ဖခင်နှင့်အတူ နေခွင့်ရသော်လည်း ဒန်နီ ဆယ်နှစ်သမီး လောက်ကတည်းက ဖအေနှင့် မတွေ့ရတော့။ ဖအေက သစ်စိမ်းချိုး ချိုးသွားပြန်ပြီ။ ဖအေ့ကိုပါ နာကြည်းမိပြန်သည်။ စင်စစ် နိုရာ့လက်ချက်ပင်။ နှစ်စဉ် ဖအေနှင့် သမီးတွေ့ဆုံခွင့်ကို သူကိုယ်တိုင်ပင် ပိတ်လိုက်ပြီး သားအဖနှစ်ယောက်၏ မေတ္တာလမ်းကြောင်းကို ဖျက်ဆီးပစ်လိုက်သည်။ ငယ်သူမို့ မသိ၍ အမိစကား ယုံကာ ဖအေကို ဒန်နီ မုန်းမိခြင်း။ ဆယ့်ငါးနှစ်သမီးအရွယ် ဒန်နီကလေးတွင် မအေထက် လှလာမည့် လက္ခဏာတွေ ပေါ်လာ၏။ နိုရာ သမီးကို မနာလို ဖြစ်လာသည်။ သမီးကလည်း သူ့ချစ်သူမှန်သမျှကို အမေက မောင်းချခဲ့သည်ဟု မြင်လာသည်။ နောင်တွင် စိတ်ပညာရှင် ဆရာဝန်များတွေ့ရှိချက်အရ အရွယ်နှင့်မမျှသည့် သောက ဝေဒနာ များကြောင့်ကလေး၏ စိတ်အနေ ပျက်ယွင်းခဲ့ရသည်ဟု ဆိုပါသည်။ ဤဇာတ်လမ်းတွင် အမေနှင့် သမီး ဆက်ဆံရေးမှာ ဆိုခဲ့သလို မြန်မာ့ဓလေ့ စရိုက် နှင့် မကိုက်ညီဟု ဆိုနိုင်သော်လည်း ဘယ်လူနေမှုစနစ်အောက်မှ ဘယ်လူမျိုးတွင်ဖြစ်ဖြစ် သည်လိုအမေမျိုး ရှိလာလျှင်သည်လိုပင် သားသမီးများ ပျက်စီးနိုင်ကြောင်းကိုကား အငြင်း ပွားစရာ ရှိမည် မထင်ပါ။ ထို့ကြောင့် မိဘများအတွက် အကောင်းဆုံးသော သင်ခန်းစာများ ဖြစ်သလို သားသမီးများ အတွက်လည်း စဉ်းစားစရာတွေ အများကြီး ရနိုင်သည့် ဇာတ်လမ်း ဖြစ်ပါသည်။ သို့သော် သူတို့တိုင်းပြည်၊ သူတို့လူမျိုး၏ ဓလေ့စရိုက်များကိုကား အတုယူစရာ မဟုတ်ကြောင်း စာဖတ်ပရိသတ်အား အထူးပြောစရာ လိုမည် မထင်ပါ။ သို့သော်သည်ဝတ္ထုတွင် အတုယူစရာတွေ အများကြီး ရှိပါသည်။ ဗိုလ်မှူးကြီး လုခ်ကေရီ၏ ဇွဲသတ္တိ၊ စိတ်ထားဖြူစင်မှု၊ တိုင်းပြည်အတွက် အသက်ပေးပြီး စွန့်စားသော စိတ်ဓာတ်တို့ကိုကျွန်တော်တို့ အတုယူကြရပါမည်။ မေတ္တာသင်္ကေတအဖြစ် ပါဝင်သည့် အယ်လီဇဘက် (လုပ်ခ်၏ ဒုတိယဇနီး) ၏ လင်သားအပေါ် သစ္စာကြီးမားပုံ၊ အနစ်နာခံပုံတို့ကိုကျွန်တော်တို့ လေးစားမြတ်နိုးရပါမည်။ နောက် သူတို့ဆီက တရားရေးဌာနနှင့် ရဲအဖွဲ့တို့ ပူးပေါင်းပြီး အမှု၏ ဇာစ်မြစ်ကို ရှာဖွေပုံ၊ ရဲအဖွဲ့တွင် Psychiatric ဌာန ပူးတွဲထားရှိပြီး တရားခံ၏ စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာကိုပါ ရှာဖွေစိစစ် ဖော်ထုတ်ပုံ စသည့် စိတ်ဝင်စားဖွယ်များကိုကျွန်တော်တို့ မှတ်သားရပါမည်။

(၃) ဟာရိုးရော်ဘင်၏ ဝတ္ထုများသည် ဂန္ထဝင်ဖြစ်လာမည့် ဝတ္ထုများ မဟုတ်ပါ။ သို့သော် ‘မေတ္တာရှာပုံတော်'သည် အထက်ပါ အဆင့်မြင့်ရသများဖြင့် ဖွဲ့စည်းတည်ဆောက် ထားသော ဝတ္ထု၊ ဖျော်ဖြေရေးနှင့် ပညာရေး စရနယ်ထားသည့် ဝတ္ထုဖြစ်၍ကျွန်တော် စိုးရိမ်ခဲ့သည့် မြန်မာ့ယဉ်ကျေးမှုနှင့် ဆန့်ကျင်ဖီလာ အခန်းအနည်းငယ်သည် မှေးမှိန် ပျောက်ကွယ် နေလိမ့်မည်ဟု ရိုးသားစွာ ယုံကြည်ပါသည်။ စာဖတ်သူများနှင့်ကျွန်တော် အမြင်ချင်း တူလိမ့် မည်ဟု မျှော်လင့်လျက်...။ လေးစားစွာဖြင့်... တင်မောင်မြင့်(၁၉၈၈) (ဆရာကြီးဟာရိုးရော်ဘင်သည် ဝတ္ထု၂၅ အုပ်ရေးသားခဲ့ပြီး အုပ်ရေ သန်း ၇၅ဝ ရောင်းခဲ့ရသည့် စာရေးဆရာ ဖြစ်သည်။ ၃၂ နိုင်ငံတွင် ဘာသာပြန်ခဲ့ရသည်။ ၁၉၁၆ ခုနှစ်တွင် မွေးပြီး ၁၉၉၇ ခုနှစ်တွင်ကွယ်လွန်ခဲ့သည်။ )